De invloed van de huidige coronacrisis op topatleten is niet alleen fysiek voelbaar door de beperkte mogelijkheden qua faciliteiten. Een even grote factor is het mentale aspect. Sportpsychologe Ellen Schouppe begeleidt al jaren onder meer de Belgian Cheetahs, maar staat ook haar mannetje tussen de voetballers van Anderlecht. Hoe coacht zij op mentaal vlak atleten in tijden waarin onzekerheid de regel is?
Ook voor een sportpsychologe zijn het onzekere tijden. Zo getuigt Ellen Schouppe, die al jaren de Belgian Cheetahs op psychologisch vlak begeleidt. “Ik ben iemand die niet wacht op problemen alvorens aan de slag te gaan. Een groot deel van mijn werk draait rond wedstrijdvoorbereidingen en nabesprekingen. Aangezien er op dit moment geen sprake is van competities in om het even welke sport valt dus een groot deel van mijn werk weg. Bij de Belgian Cheetahs staan er bijvoorbeeld teamworkshops gepland, maar die gaan gezien de huidige omstandigheden niet door”, aldus Schouppe.
Het zijn geen simpele werkomstandigheden voor de psychologe, aangezien een consultatie via de telefoon niet vanzelfsprekend is. “Bij het begeleiden van atleten is lichaamstaal héél belangrijk. Daarom doe ik geen telefoongesprekken als consultaties. Ik probeer flexibel te werken met zaken zoals FaceTime en Skype, aangezien de manier waarop een boodschap wordt overgebracht heel veel aandacht vereist. Deze periode leent zich ertoe om een aantal zaken naar volgend jaar toe aan te pakken, maar echt individuele begeleiding is voorlopig veel minder aan de orde.”
“Blijf doen wat je ervoor deed”
Schouppe hamert op het feit dat de huidige crisis geen reden mag zijn om als topsporter je routine te onderbreken, of aan te passen. “Het moment dat de Cheetahs vernamen dat hun stage in Belek niet plaatsvond, was het even slikken. Ze hadden er als groep echt op gerekend, want het zou de eerste keer zijn in een stage waarin één week was voorbehouden om als groep te trainen. Zowel op individueel vlak als het team in zijn geheel kon op die manier een stevige stap vooruit zetten.”
“Ik probeer op dit moment mee te geven dat het belangrijk is om te doen wat je ervoor ook deed, in de mate van het mogelijk uiteraard. Het is ook belangrijk om je niet te veel te laten afleiden door berichtgeving rond zaken die je niet kan controleren, noch beïnvloeden. De manier waarop verder getraind wordt is absoluut van belang. Voor bijvoorbeeld Hanne (Claes; red.) en Camille (Laus; red.) valt het goed mee. Zij kunnen in Louvain-le-Neuve verder blijven werken. Daar gelden belangrijke veiligheidsregels, waardoor het ook aanvoelt als een veilige omgeving”, verduidelijkt ze.
“Jeugdigheid van Cheetahs is een voordeel”
Het uitstel van de Olympische Spelen betekent voor een aantal topsporters mogelijk een einde van hun carrière zonder olympisch hoogtepunt. Iets wat bij de Cheetahs niet aan de orde is. “Een team begeleiden is een volledig ander verhaal dan individuele atleten. De Cheetahs hebben met het oog op Tokio één groot voordeel en dat is hun jeugdigheid (op het WK in Doha was het kwartet in de finale gemiddeld 25 jaar; red.). Bij pakweg een aantal speelsters van de Belgian Cats of een zwemmer zoals Pieter Timmers ligt dat volledig anders. Wij kunnen de jeugdigheid en het vuur binnen ons team als kracht gebruiken. Het is allemaal klein begonnen met Hanne en Camille die bij mij kwamen nog voor het allemaal begon. Toen was het een zoektocht, maar na de eerste wedstrijden is het bijzonder snel gegaan.”
“Het hing natuurlijk al even in de lucht dat de Spelen uitgesteld zouden worden, maar je bleef toch bij atleten twee uitersten zien. Zo was er een grote groep die om uitstel vroeg, maar anderzijds waren er ook atleten die alles op alles zouden zetten om te blijven trainen, ondanks de moeilijkheden die daarmee gepaard gingen. Beide situaties vallen te kaderen en kalmte is daarin belangrijk. Beslissingen nemen die gestuurd worden door paniek, zijn per definitie niet de juiste. Paniek is zelden een goede raadgever. Dat laatste kan ook aangewakkerd worden door het overmatig willen op de hoogte zijn van communicatie rond de huidige crisis”, verduidelijkt de psychologe.
“Het uitstel zelf zie ik als een bijzonder rationele, nuchtere beslissing gezien de tijdsgeest. Er kwam een grote druk van atleten en federaties uit, maar eenmaal de beslissing gecommuniceerd werd, was er ook enorm veel opluchting. Dat opgelucht gevoel betekent echter niet meteen dat iedereen ook tevreden is met het uitstel. Er moet bijzonder veel overleg geweest zijn de afgelopen weken, want het feit dat die nieuwe datum één week later volgde, kon geen toeval zijn. Mij verbaast het niet dat het dezelfde periode is geworden, want de Spelen in de lente leek te veel negatieve reacties op te wekken. Er zijn zo enorm veel verschillende sporten waar rekening mee moet worden gehouden, los van de voorwaarden waaraan Tokio opnieuw moet voldoen.”
“Geen replica van 2020 willen maken”
Nu de Spelen ook definitief zijn weggevallen, heeft Schouppe het opnieuw drukker. “Atleten en coaches vragen om advies in verband met de aanpak naar komende zomer. Ik ben zelf geen expert in periodisering, aangezien dat iets is voor de trainers zelf. Momenteel wordt vooral toegewerkt naar het EK in Parijs. Voor de Spelen van volgend jaar is het belangrijk om een gelijkaardige periodisering te hanteren. Gaat het EK in Parijs door, dan is het enorm belangrijk om op alle vlakken door te werken. Wordt ook het EK afgelast, dan moeten coaches nadenken of het opportuun is om het zware regime te behouden en niet de knop om te draaien”.
“In verband met het uitstel zelf heb ik geen ongeruste berichten gekregen. Natuurlijk voel je wel dat er teleurstelling is bij de atletes die voelen dat ze echt top zouden zijn komende zomer. 2021 zal anders zijn en het is belangrijk om geen replica van 2020 te willen maken. Een situatie nabootsen moet kunnen, maar het kan ook sporters de kans geven om met een schone lei te beginnen om naar een bepaalde mindset toe te groeien. Het grote gevaar schuilt in het feit dat atleten nu gaan beweren dat ze volgend jaar zowel mentaal als fysiek niet op hetzelfde niveau zullen zitten”, verklaart ze.
“Het belangrijkste in deze periode is dat atleten meer dan ooit hun emoties durven uitspreken. ‘Ga ik volgend jaar wel even fit zijn?’, kan een voorbeeld zijn. Op die manier kan er bekeken worden waarom net nu een periode is waarin het fysiek en mentaal top zit ondanks het gebrek aan competitie. Zo kunnen nieuwe plannen gesmeed worden en daarin is die nieuwe datum van bijzonder groot belang. Op die manier is die routine, met bijhorende deadlines, terug van weggeweest.”
“Wat met contracten van atleten?”
Naast het mentale aspect lijkt het goed mogelijk dat atleten tegen problemen aanbotsten waar ze minder invloed op hebben. “Het uitstel kan ook negatieve gevolgen hebben en daarin speelt de positie waarin je carrière zich bevindt een duidelijke rol. Voor sommigen is het een toegevoegde waarde om een jaar extra te krijgen. Voor anderen is het mogelijk een fin de carrière, deels ook door wat privé of beroepsmatig te gebeuren staat. Bepaalde ploegsporters moeten bijvoorbeeld op zoek naar nieuwe clubs door aflopende contracten. Het is een periode vol onduidelijkheid, wat extra stress met zich meebrengt. Tegen welke voorwaarden kunnen spelers vertrekken, aangezien er zich weinig in een sterke positie bevinden om te onderhandelen. Dat zijn de huidige problemen”.
“Budgetten gaan vooral in kleinere sporten een zeer grote uitdaging blijven en meer dan ooit worden. Federaties besparen zogezegd wel op reizen die gepland stonden, maar worden die budgetten verschoven? Hoe zit het met atleten die onder contract liggen en weinig tijd gaan krijgen om zich te bewijzen? Meestal wordt er hier gedacht in cycli van vier jaar door de Spelen, maar wat nu gezien het uitstel?”
“Camille is de bewaker van ons vuur”
De Belgian Cheetahs worden gekenmerkt door hun enthousiasme en het feit dat ze door elkaar voor het vuur willen gaan. Dat laatste laten ze ook duidelijk merken voor elke wedstrijd met de kreet ‘Cheetahs on fire’. “Dat is onze leuze en Camille (Laus; red.) is als teamkapitein ergens ook de bewaker van ons vuur. Zij is de atlete die met veel initiatieven op de proppen komt. Ik durf te zeggen dat Hanne (Claes; red.) een beetje haar rechterhand is binnen het project. Er wordt logischerwijs aan de hand van een groter plan gewerkt, met onder meer maandelijkse groepsworkshops die even on hold staan. Een volledig team virtueel gaan begeleiden is bijzonder moeilijk”.
“Het door blessures tijdelijk wegvallen van bepaalde atletes heeft ervoor gezorgd dat atletes in de bres zijn gesprongen, of zich aan nieuwe avonturen gewaagd hebben. Het zoeken naar versterking heeft alleszins zijn vruchten afgeworpen. In een team werk je altijd met een gedeelde verantwoordelijkheid, waarbij bepaalde waarden gelden, maar je ook rekening moet houden met de verschillende persoonlijkheidsprofielen. Een belangrijk gegeven hier is ook het betrekken van de coach in het bepalen van de verwachtingen naar nieuwkomers toe. Dat gebeurt telkens onder goede omstandigheden.”
“Indien iedereen fit is, dan spreek je over een kern van meer dan tien atletes. Daarin is logischerwijs ook plaats voor bepaalde individuele doelen en dat wordt in alle openheid besproken. Het wordt niemand kwalijk genomen om mee te delen dat zij ook graag een individuele gooi naar de Spelen wil doen. Individuele verbetering kan het team alleen maar verrijken. We moedigen het dan ook aan om voor die individuele selecties te gaan. Er heerst nu meer ‘concurrentie’ dan tijdens de opstart van het project, omdat er gewoonweg meer kandidaten van hoog niveau zijn”, verklaart Schouppe.
Komt het EK in Parijs er, dan koestert Schouppe samen met de Cheetahs toch wel een bijzonder doel. “Indien het EK plaatsvindt en iedereen in het team gezond blijft, dan kunnen we iets speciaals doen. Ik denk dat we gerust over een medaille mogen spreken in dat geval”, besluit de sportpsychologe.
