De afgelopen weken gonst het van de geruchten in de media dat de Nike ZoomX Vaporfly NEXT% (en andere versies van de schoen) wel eens zou kunnen verboden worden door World Athletics. Het zou een ingrijpende verandering betekenen voor het afstandslopen, aangezien het recordlandschap op de weg de afgelopen jaren quasi volledig hertekend is. Volgens velen door het toedoen van de bewuste superschoenen van de Amerikaanse sportgigant. Hoe ver mag technologie gaan en wat met de andere merken die volop experimenteren met vergelijkbare schoenen?
Van Breaking2 naar de Ineos 1:59 Challenge
Om het volledige plaatje rond de huidige superschoenen van Nike te begrijpen, is het belangrijk om even terug in de tijd te keren. Meer bepaald naar 2016, het jaar waarin Nike volop ging experimenteren met prototypes voor de grootste namen die het merk vertegenwoordigen. Eliud Kipchoge won de olympische marathon op een paar schoenen dat één jaar later als zoete broodjes zou verkopen, ondanks de kostprijs van maar liefst 250 euro. Ook onder meer Mo Farah en Galen Rupp maakten deel uit van het testproject in de aanloop naar Breaking2 in 2017, de eerste poging ooit om een man onder twee uur te leiden in de marathon.
Nike maakte van dat event uiteraard gebruik om volledig nieuwe schoenenlijn te lanceren met de op dat moment revolutionaire Nike Zoom Fly en Nike Zoom Vaporfly 4%. De versie waarmee Kipchoge de poging ondernam, werd echter nooit verkocht aan het grote publiek. Intussen passeerden ook de Vaporfly Flyknit 4% en de ZoomX Vaporfly NEXT% de revue, telkens met lichte aanpassingen aan de zool en het bovenwerk. Het grote succesverhaal zit hem in de carbonplaat die in de dikke ‘foam’-zool schuilt. Samen met de speciale, extra dikke schuimlaag ontstaat er een verend effect, waarbij lopers haast gedwongen worden om op hun voorvoet af te rollen. Het is dan ook geen sinecure om effectief te leren lopen op zo’n schoenen én bovendien zijn ze sterk af te raden voor ’trage’ lopers. De voordelen zijn echter talrijk, aangezien je zowel sneller en efficiënter gaat lopen mét een snellere recuperatie tot gevolg.
“De eerste keer dat ik met de Vaporfly 4% mocht lopen, was alsof ik opnieuw moest leren lopen. Eenmaal je eraan went, zijn ze natuurlijk enorm handig, aangezien je spieren gewoonweg sneller herstellen. Al raad ik ze absoluut af voor trage duurloopjes, want dan vliegen je voeten alle kanten uit. Het voelt wel aan alsof je kuiten verbouwd worden tijdens de eerste loopjes op zo’n paar”, aldus Bashir Abdi.
Voorlopig heeft de Internationale Atletiekfederatie World Athletics twee regels wanneer het om schoenen gaat in officiële wedstrijden: “De schoenen moeten beschikbaar zijn voor iedereen” en “De schoenen mogen geen oneerlijk voordeel of hulp opleveren”. Dat geldt voor de verschillende versies van de Vaporfly, op uitzondering van één (proto)type dan: de beruchte ‘Alphafly‘ waarmee Kipchoge op 12 oktober 2019 onder twee uur dook. Nike nam in 2018 al een patent op de technologie van die bewuste schoen. Hét grote verschil met zijn voorgangers is het feit dat er niet één, maar drie carbonplaten in de zool verwerkt zitten. Dat zorgt er ook voor dat de zool niet 3,6 centimeter is, maar een slordige 5,3 centimeter telt. Moge dat laatste net de doorn in het oog zijn van World Athletics. In het lopende onderzoek wordt er namelijk vaak verwezen naar de zogeheten ‘stack height’, oftewel de dikte van de zool.
Die stack height wordt op dit moment nog altijd grondig bestudeerd door een commissie die zich over de schoenenkwestie buigt. Een leger aan wetenschappers is aan een sneltempo elk deel van de schoen aan het ontleden en testen om een duidelijke conclusie te kunnen verwoorden. World Athletics werkt tevens volop aan een regel waardoor prototypes niet langer toegelaten zullen zijn in wedstrijden, om zo in elk geval aan de huidige standaarden te voldoen, slecht nieuws voor de concurrerende merken. De Alphafly zou volgende week zijn officiële intrede maken bij een select kransje Nike-atleten.
Lancering Alphafly kan voor nog meer controverse zorgen
Toch is geen enkele officiële wedstrijd voorlopig gelopen op de Alphafly, aangezien de vijf snelste marathontijden in de geschiedenis telkens op ‘commerciële’ Nikes werden gelopen. Van die vijf prestaties waren er twee onder 2u02, iets wat tien jaar geleden geheel onmogelijk leek. Het doet wenkbrauwen fronsen en velen leggen de ‘schuld’ bij de schoenen. Dat de schoenen een procentueel voordeel opleveren, lijdt geen twijfel, aangezien Nike zelf al aangaf dat de gemiddelde bonus in loopeconomie tussen de 2 en in sommige gevallen 7 procent ligt. Niet iedereen profiteert namelijk van de schoenen door verschillende loopstijlen en het gewicht van de atleet in kwestie.
De commerciële Alphafly is overigens op komst, voor mocht u al staan te popelen. De schoen wordt normaal gezien net voor de London Marathon op 26 april gelanceerd en zou naar alle waarschijnlijkheid nog duurder zijn dan de Vaporfly 4% en NEXT% die respectievelijk 250 en 275 euro kosten in ons land (én toch telkens in een mum van tijd uitverkocht zijn). Op dat moment staat World Athletics quasi machteloos, aangezien dan aan de voorlopig beperkte criteria wordt voldaan. Tenzij er de komende weken plots nieuwe regels volgen.
De kans dat de huidige modellen plots van wedstrijden verdwijnen, lijkt eerder klein. Zeker omdat zowat elk zichzelf respecterend loopschoenenmerk volop inzet op carbon. Brooks, Sketchers, New Balance, Saucony, Asics en Adidas hebben al schoenen klaar voor hun atleten met carbon en vaak ook dito zool, waarbij duidelijk is gespiekt bij monopolist Nike. Eergisteren verschenen namelijk nog Adidas-atleten aan de start van de halve marathon van Houston met prototypes, waarbij de zool zelfs dikker lijkt dan die van de NEXT%.
Kipchoge over Formule 1: “Iedereen op Pirelli en toch wint Mercedes”
Hoe ga je echter om als kleding -en schoenensponsor als je atleten toch naar Nikes grijpen, ondanks de sponsorverplichtingen? Het aantal cases waarin atleten met vermomde Nikes aan de start staat, loopt nog steeds op. Een atleet die ervoor uitkomt om overschilderde schoenen te dragen is de Ier Stephen Scullion. Hij wordt gesponsord door Under Armour, maar kiest toch telkens voor een neutrale, zwarte schoen (overduidelijk een Nike). Scullion schreef ooit het volgende in een tweet: “Geen enkele schoen krijgt je gezond aan de start van een marathon, leert je een bepaald tempo lopen, of geeft je extra energie. Misschien moeten we meer in onszelf geloven en minder in een schoen”. Bepaalde kledingsponsors voorzien zelfs clausules waarbij atleten de toestemming krijgen om met overschilderde Nikes te lopen. Zijn de verschillen dan toch zo astronomisch met of zonder Nike aan je voet en waar trek je de lijn met mechanische doping? Een term die in het wielrennen meer ter sprake komt, maar sinds de Vaporfly-revolutie ook schering en inslag is in de atletiekwereld.
Rhonex Kipruto bewees twee weken geleden (gelukkig) dat het ook mogelijk is om op een paar Adidas-schoenen records neer te zetten. Kipruto verpulverde het WR van Joshua Cheptegei, die wél met Nikes liep, op tien kilometer op de weg. Dat sluit dan weer naadloos aan bij wat Eliud Kipchoge vorige week nog vertelde aan de verzamelde pers op zijn trainingsplaats in het Keniaanse Kaptagat.
“In Formule 1 rijden alle wagens met banden van Pirelli en toch weet Mercedes zich de afgelopen jaren telkens te onderscheiden. Waarom? Omdat het verschil hem in de motor zit en dus voor atleten in de persoon. Voor de tegenstanders van de schoenen heb ik de volgende boodschap: de schoen loopt niet voor ons, wij als atleten zitten aan het stuur, niet de persoon die de banden ontwikkelt”, aldus een strijdvaardige Kipchoge vorige week aan de Daily Mail.
Grijze zone, schreeuwerige kleuren
Moet de technologische vooruitgang in de schoenenwereld, met de bijhorende fikse stijging van het aantal atleten die wereldwijd onder 2u10 en 2u30 (respectievelijk mannen en vrouwen) lopen op de marathon, dan stopgezet worden? Of liggen de ontwikkelingen net in de lijn van andere verbeteringen zoals onder meer de speciale sportdrank Maurten, maar ook verbeterde trainingstechnieken en voedingspatronen. Het is een heikel thema waarin zwart en wit moeilijk te onderscheiden kleuren zijn. De grijze zone rond de schoenenrevolutie staat daarmee in fel contrast met de schreeuwerig groene of roze NEXT%’s van Nike, een bewuste keuze?
In andere sporten, zoals onder meer de wielerwereld, is het gebruik van carbon volledig genormaliseerd. Al gaat het bij onder meer de fiets voornamelijk over het gewicht én toch duiken ook hier verhalen op waarbij toprenners in bepaalde teams over meer kwalitatieve kaders beschikken dan hun ploegmaats. Is het dan gerechtvaardigd om de allerbeste atleten ook van het allerbeste schoeisel te voorzien, of spreek je in dat geval van oneerlijke concurrentie? Gewicht is overigens niet meer het belangrijkste bij loopschoenen, aangezien elke versie van de Vaporfly aanzienlijk meer weegt dan pakweg de Zoom Streak waarmee Kipchoge en co in het verleden ook snelle tijden noteerden.
Technologie heeft intrede al gedaan op piste
De vrees is natuurlijk dat, indien World Athletics de huidige ontwikkelingen geen halt toeroept, er schoenen ontstaan met nog meer buitensporige zolen. Waar stopt het reglementair dan? Is de Alphafly met zijn 5,3 centimeter het zenit, of komt er een regeling die de Ineos 1:59 Challenge-schoen weghoudt van officiële wedstrijden? Dat is voorlopig dé grote (onbeantwoorde) vraag. Moet elke loper dan zijn/haar schoenen laten keuren alvorens van start te gaan in een officiële wedstrijd en wat is de impact van zo’n eventuele uitkomst op de research en development rond loopschoenen in het algemeen?
De vraag rijst ook of World Athletics zich moet beperken tot schoenen op de weg, aangezien er volop geëxperimenteerd wordt met carbon en schuim in spikes. Een select groepje Nike-atleten werkte het WK in Doha af op de beruchte ‘cheater spike’. Het zou de snelle tijden van Sifan Hassan en Timothy Cheruiyot kunnen verklaren op afstanden zoals de 1500m, maar zelfs voor sprinters wordt er volop gekeken naar eventuele aanpassingen van de huidige ‘klassieke’ types. Atleten getuigen anoniem dat er toch een opvallend verschil is tussen het lopen op de zogeheten cheater spike en een klassiek snelle spike van hetzelfde merk. Het onderzoek van World Athletics slaat voorlopig slechts op schoenen die voor de weg bedoeld zijn. Worden de technologische vernieuwingen definitief omarmd, of volgt er een heus verbod? To be continued.
