De Amerikaanse atletiekwereld staat in rep en roer. Dinsdag kwam aan het licht dat Shelby Houlihan, regerend Amerikaans recordhoudster op de 1500m en 5.000m, een positieve dopingtest heeft afgelegd eind 2020. Houlihan riskeert daarvoor een schorsing van vier jaar. Zelf legt de atlete de schuld bij een burrito met vervuild varkensvlees. De vierde van het WK in Doha op 1500m ging echter in beroep tegen haar schorsing, maar ving bot bij het Internationaal Sporttribunaal TAS. Van de Amerikaanse Atletiekfederatie USATF krijgt ze voorlopig groen licht om vandaag te starten op de Amerikaanse trials, wat indruist tegen de regelgeving van onder meer het Wereldantidopingagentschap WADA. Intussen heeft Houlihan zelf laten weten dat ze niet aan de start verschijnt omdat het juridische plaatje niet klopt. Ook Brianna McNeal, de regerende olympische kampioene op de 100m horden, verschijnt ondanks een voorlopige schorsing aan de start van de trials in Eugene, Oregon. De reacties in de Verenigde Staten, maar ook wereldwijd zijn gemengd.
De aanloop naar de Amerikaanse trials, die vandaag starten in Eugene, Oregon mag gerust een hobbelig parcours genoemd worden. Eerder deze week maakte Shelby Houlihan, de snelste Amerikaanse vrouw ooit op 1500m én 5.000m, namelijk bekend dat ze eind 2020 een positieve dopingtest had afgelegd. Houlihan testte positief op de anabole steroïde nandrolon. De 28-jarige atlete wijt haar positieve test aan een burrito met varkensvlees die ze daags voor de test op 15 december had gegeten. Vervuild varkensvlees kan namelijk sporen van nandrolon bevatten, zo blijkt uit studies. De Amerikaanse recordhoudster werd midden januari op de hoogte gebracht van haar positieve test. Op 14 januari ging een voorlopige schorsing in tegen de atlete, die net zoals haar coach bij de Bowerman Track Club, Jerry Schumacher, nog nooit van de stof nandrolon had gehoord.
Houlihan, die op de KBC Nacht van 2018 het Amerikaans record op de 5.000m verpulverde, ging in samenspraak met haar juridisch team in beroep tegen de beslissing rond haar positieve dopingtest. De atlete doorging een reeks testen, waaronder een haartest maar ook een leugendetector, om te bewijzen dat de stof nandrolon via vervuild varkensvlees in haar lichaam was gekomen. In de urine van de atlete werd 5 nanogram per milliliter aangetroffen, wat neerkomt op 0,000 000 005 gram per milliliter. Houlihan slaagde echter ondanks de vele testen er niet in om haar schorsing ongedaan te maken bij het internationaal sporttribunaal TAS. Het TAS verwierp haar beroep, waardoor op 11 juni de voorlopige schorsing resulteerde in een vierjarige schorsing tot en met 14 januari 2025. “Het TAS-panel heeft unaniem bepaald dat Shelby Houlihan faalde in het bewijzen van de herkomst van de verboden stof”, klonk het verdict. Het zou dus betekenen dat Houlihan zowel de komende Olympische Spelen, als de Spelen van Parijs in 2024 mist.
Er is echter nog één achterpoortje, namelijk indien Houlihan via het Zwitserse Hooggerechtshof in beroep gaat tegen de beslissing van het TAS. In dat geval gaat het niet over de grond van de zaak, maar wel over of de procedures al dan niet correct zijn nageleefd doorheen het proces. De atlete kan onder meer proberen aantonen dat haar recht op een eerlijk proces werd geschonden. Indien nodig kan de atlete met haar juridisch team ook nog extra bewijsstukken aanleveren, al lijkt dat gezien de vele inspanningen die ze de afgelopen maanden geleverd hebben weinig waarschijnlijk. Een absolute noodzaak is wel dat ze daarbij gebruikt maakt van Zwitserse advocaten.
Aangezien Houlihan op de startlijst van de Amerikaanse trials staat, moet ze in principe al gebruik hebben gemaakt van dat achterpoortje om haar schorsing tijdelijk op te heffen, tenzij de Amerikaanse Atletiekfederatie USATF haar het voordeel van de twijfel geeft. Haar juridisch team was niet bereikbaar voor commentaar rond het feit of die piste momenteel bewandeld wordt. Komt Houlihan aan de start van de olympische trials, dan druist dat volledig in tegen de regels van onder andere het Wereldantidopingagentschap WADA, wat dus ook illegaal is. Het zit namelijk zo dat ze in feite toestemming, of toch een opschorting van haar schorsing, moet krijgen vanuit Zwitserland om alsnog van start te gaan. De Athletics Integrity Unit heeft zich duidelijk uitgesproken tegen de beslissing van USATF om Houlihan de kans te geven om een olympische selectie af te dwingen. De procedure in Zwitserland kan namelijk jaren aanslepen. Max Siegel, de man die de plak zwaait bij USATF had het volgende te melden: “Achteraf kan de uitkomst altijd gewijzigd worden, maar een wedstrijd kan niet opnieuw gelopen worden”. Daarmee bewijst USATF dat het dus voorlopig de kant van Houlihan kiest. Intussen heeft het Amerikaans Olympische Comité in samenspraak met USATF een nieuw statement gelanceerd: “We zullen de WADA-code en beslissingen van het TAS volgen rond de mogelijke deelnames van atleten waarbij een degelijk proces aan de orde is”.
AIU Statement: pic.twitter.com/S9NMy0wkPG
— Athletics Integrity Unit (@aiu_athletics) June 17, 2021
Hoe dan ook worden de 1500m en 5.000m bij de vrouwen bijzondere races. Verschijnt Houlihan aan de start in beide wedstrijden en kan ze telkens in de top drie finishen, dan zijn er telkens twee scenario’s. In het eerste geval krijgt de atlete de kans om haar landskleuren te verdedigen op de Spelen, ondanks het groeiende verzet bij grote namen uit de sport via het ‘CleanSportCollective‘ zoals Emma Coburn, Desiree Linden en Tianna Bartoletta. Finisht Houlihan tijdens de finales van haar disciplines in de top drie, maar vangt ze op juridisch vlak volledig bot, dan wordt het Houli-ban en verliest ze meteen haar ticket(s) naar Tokio. Het worden bange dagen voor de Amerikaanse atletes op de (middel)lange afstandsnummers, aangezien er zomaar iemand vierde kan worden op de trials na Houlihan, om vervolgens geen zekerheid te krijgen over een mogelijke olympische selectie. Het is zonder meer een tenenkrommende situatie.
Opvallend is ook dat het Amerikaans Antidopingagentschap USADA documenten heeft gepubliceerd waaruit blijkt dat Houlihan samen met enkele teamgenoten binnen de Bowerman Track Club veruit de meest geteste Amerikanen in hun discipline zijn sinds 2019. Er lijkt dus ook een zweem van verdachtmakingen boven de groep van Schumacher, waarin onder meer regerend olympisch 1500m-kampioen Matthew Centrowitz traint, te hangen. De Bowerman Track Club kwam ooit in vieze papieren terecht toen bleek dat atleten van het team, net zoals atleten bij het Oregon Project van de intussen geschorste Alberto Salazar, een zekere Jeffrey Brown onder de arm namen. Brown stond gekend voor het gebruik van middelen die de werking van de schildklier bevorderen. De voltallige Bowerman Track Club staat wel als één blok achter haar teamgenoot. Het team kreeg nog een grote klap te verwerken, aangezien Evan Jager moet passen voor de trials door een aanslepende achillespeesblessure.
Houlihan is overigens niet de eerste atlete die na een positieve test met de vinger wijst naar wat op haar bord lag. Het wordt in dat geval meestal een ondankbaar verhaal voor beide partijen. Dopingjagers kunnen namelijk méér dan ooit de kleinst mogelijk dosissen opsporen. Atleten moeten dan weer met harde bewijzen komen, iets wat in een juridisch context geen sinecure is. Hét voorbeeld bij uitstek is de Amerikaanse verspringer Jarrion Lawson. Hij werd betrapt op een dosis trenbolon die acht keer kleiner was dan de hoeveelheid nandrolon in het geval van Houlihan. Lawson wees ook naar vervuild vlees, maar zat wel twee jaar van vier jaar schorsing uit, om vervolgens alsnog zijn gelijk te krijgen bij het TAS. Die laatste optie, zoals u hierboven al kon lezen, is bij Houlihan alvast niet meer aan de orde.
De zaak van Houlihan doet ook een belletje rinkelen voor zij die het verhaal van hordeloopster Brianna McNeal hebben gevolgd. In januari kwam aan het licht dat McNeal, de regerende olympische kampioene op de hoge horden, geknoeid zou hebben met dopingcontroles. Niet meteen goed voor het eerder besmeurde imago van de atlete, die in 2017 al een jaar aan de kant stond. Het beroep van McNeal loopt echter nog altijd bij het TAS, waardoor ze in vergelijking Houlihan volgens de regels méér gerechtigd is om in actie te komen op de trials. Het TAS heeft aan de atlete beloofd om voor 23 juli een verdict te vellen. Krijgt de 29-jarige McNeal geen gelijk, dan lijkt het einde van haar carrière in zicht aangezien ze voor maar liefst vijf jaar geschorst wordt vanwege die eerdere schorsing.
UPDATE: Houlihan gaat niet van start
Houlihan deelde later vandaag zelf op sociale media dat ze niet aan de start verschijnt. “Mijn advocaten hebben via het Zwitsers Hooggerechtshof geprobeerd om me een uitzondering te regelen opmerken de trials te lopen in afwachting van mijn beroep tegen de beslissing van het TAS. Helaas volgde vanochtend het nieuws dat ik geen toestemming krijg op een uitzondering. Omdat het TAS nog geen verklaring heeft gegeven van het verdict kan er ook niet gezegd worden of ik kan slagen in beroep. In tegenstelling tot wat er in de media stond, heb ik zelf nooit overwogen om te lopen indien dat volgens de regelgeving niet mocht. Ik zou nooit het Amerikaanse team op juridisch vlak én de olympische droom van anderen in gevaar brengen. In mijn geval is het onmogelijk om hierover na te denken. Het breekt mijn hart dat mijn dromen en carrière van me worden weggenomen voor iets wat ik niet heb gedaan”, aldus de atlete via Instagram.
Manyonga kent straf na ‘Whereabouts failures’
De Zuid-Afrikaanse verspringen Luvo Manyonga kwam begin januari in de problemen na een gelijkaardig vergrijp zoals McNeal onder de noemer ‘Whereabouts failures’. De voormalige wereldkampioen in het verspringen kent sinds vandaag zijn definitieve straf. De 30-jarige atleet is geschorst tot 24 september 2024. Het einde van zijn carrière lijkt daardoor in zicht. Manyonga werd in 2012 betrapt op het gebruik van de drug crystal meth en stond daardoor toen ook al 18 maanden aan de kant, vandaar ook de zware straf van vier jaar.
